Có phải con người thời kỳ đầu đã đẩy nhanh quá trình tiến hóa của mình bằng cách dùng nấm thức thần? Một nhà dân tộc học tâm lý học nói rằng: điều này hoàn toàn có thể.
Hãy đặt bối cảnh: 100,000 năm trước, vào thời đại trước khi được lịch sử ghi lại, tổ tiên loài người ban đầu của chúng ta bắt đầu rời bỏ rừng rậm và đi lang thang khắp các thảo nguyên. Khi kiếm ăn trong môi trường mới, họ bắt đầu phát triển bộ não nhanh hơn, thông minh hơn và cuối cùng kích thước tăng gấp ba lần. Làm thế nào họ thực hiện được điều này? Một giả thuyết cho rằng họ đã vô tình thêm chất psilocybin vào chế độ ăn uống của mình và có được ý thức cấp cao.
Bạn nghĩ chúng tôi dựng chuyện chăng? Không hề.
Thuyết vượn người là giả thuyết của một trong những nhà tâm lý học có ảnh hưởng nhất của Mỹ, Terence McKenna. Với kiến thức về sinh thái học, bảo tồn và đạo giáo, McKenna đã tập trung hết mình trong việc nghiên cứu chất thức thần. McKenna đã có bằng của trường Đại học California-Berkeley’s Tussman Experimental College và những bài viết sâu rộng của ông là một trong những bước đầu tiên mà người phương Tây tiếp xúc với chất thức thần DMT và ayahuasca.
Thuyết vượn người 101
Ảnh của: Jon Hanna (Wikimedia Commons)
Thuyết vượn người đã được viết trong quyển sách Food of The Gods năm 1992 của McKenna. Trong các trang sách của mình, ông cho rằng một trong những tổ tiên ban đầu của chúng ta – loài Homo erectus – đã bắt đầu ăn chất Psilocybe cubensis như một phần trong chế độ ăn uống của họ. Lý thuyết này nhận được sự ủng hộ của khoa học vì những tác động giả định của nấm ảo giác, được trích dẫn trong các nghiên cứu vào các năm 1960-70 bởi những người như Roland L. Fischer.
Psilocybe cubensis thường phát triển dưới phân bò, vì vậy giả thuyết cho rằng những tổ tiên của chúng ta đi săn bắt hái lượm đã đi theo sau những đàn động vật, sau đó tình cờ ăn được loại nấm lẫn trong phân được bỏ lại.
Vậy là tổ tiên của chúng ta tìm thấy nấm thức thần trong phân bò? Tại sao tôi phải quan tâm điều này? Chà, món ăn nhẹ không có mùi vị này có thể đã thay đổi tiến trình của mọi thứ đấy.
Theo Thuyết vượn người, hành động đơn giản này có thể đã thay đổi sâu sắc bộ não của tổ tiên chúng ta. McKenna khẳng định rằng liều lượng psilocybin thấp giúp cải thiện thị lực, đặc biệt nhất là khả năng phát hiện nhạy cảm. Về cơ bản, việc bổ sung psilocybin mới trong khẩu phần ăn của các loài linh trưởng săn mồi đã cho phép chúng trở thành những thợ săn chính xác hơn. Sau đó, với liều lượng cao hơn một chút, McKenna khẳng định rằng nấm hoạt động như một chất kích thích tình dục dẫn đến nhiều động lực để sinh sản hơn. Nấm cũng “xóa tan ranh giới”, như McKenna nói, tăng cường liên kết cộng đồng và khuyến khích các hoạt động tình dục nhóm (vì tôi chắc chắn rằng hầu hết mọi người đều có trải nghiệm cá nhân về nấm chứng thực dùm cho tôi).
Trong bộ phim tài liệu Fantastic Fungi, Dennis McKenna, anh trai của Terrence McKenna, giải thích thêm về logic đằng sau thuyết này:
“Nó giống như một phần mềm dùng để lập trình phần cứng về mặt thần kinh học thời hiện đại”, ông bắt đầu nói, “Không đơn giản để nói rằng họ ăn nấm psilocybin và đột nhiên não đột biến, tôi nghĩ nó phức tạp hơn thế, nhưng tôi nghĩ đó là một yếu tố tạo nên. Nó giống như một phần mềm dùng để lập trình ra phần cứng về mặt thần kinh học thời hiện đại dùng để suy nghĩ, nhận thức, có ngôn ngữ – bởi vì ngôn ngữ về cơ bản là cảm giác kèm tự vị. Ngôn ngữ là sự kết hợp với âm thanh dường như vô nghĩa ngoại trừ việc nó được kết hợp với sự phức hợp về ý nghĩa”.
Nghe có vẻ hợp lý, phải không?
Tổ Tiên Chúng Ta Có Thực Sự Ăn Nấm Không?
Nghiên cứu đã xác nhận rằng 23 loài linh trưởng khác nhau, bao gồm cả con người, sử dụng nấm trong chế độ ăn qua nhiều thế kỷ tiến hóa. Mặc dù không có ghi chép nào về việc sử dụng ảo giác trong thời tiền sử, nhưng chúng ta biết rằng các nền văn minh cổ đại ở khắp mọi nơi từ Siberia đến Trung Mỹ đều tôn sùng psilocybin, coi nó là nhiều cách nói khác nhau của “thức ăn của các vị thần”.
Để củng cố thêm khả năng tổ tiên tiền sử của chúng ta là những người đầu tiên dùng chất thức thần, một loại nấm hóa thạch hàng tỷ năm tuổi đã được nhà cổ sinh vật học, Corentin Loron phát hiện.
Thuyết vượn người trong văn hóa đại chúng
Sau khi đưa thuyết vượn người vươn ra thế giới, McKenna không nhận được nhiều sự chú ý tích cực từ cộng đồng khoa học. Nhiều người cho rằng ông đã giải thích sai những phát hiện trước đó, những người khác lại chỉ trích thuyết của ông thiếu bằng chứng cổ nhân học.
Tuy nhiên, giả thuyết của ông đã đạt được sức hút trong văn hóa đại chúng. Diễn viên hài Bill Hicks đã có một khoảnh khắc đáng nhớ trong một show diễn trong chuyến lưu diễn Revelations của ông, khi ông không ngần ngại nói với khán giả rằng ông tin rằng “Chúa đã để một số loại thuốc phát triển tự nhiên trên hành tinh của chúng ta, để giúp chúng ta tăng tốc và tạo điều kiện cho sự tiến hóa của chúng ta”.
Gần đây hơn, Michael Pollan, tác giả của cuốn sách về chất thức thần “Làm thế nào để thay đổi suy nghĩ của bạn”, đã đăng trên Joe Rogan Podcast và bày tỏ sự nghi ngờ về giả thuyết này. Mặc dù ông là một người không tin vào thuyết này, nhưng những bình luận của ông đã giúp củng cố giả thuyết và mở ra cuộc tranh luận giữa những nhà tâm lý học nghiệp dư.
Ý kiến thứ hai
Cuối cùng, vào năm 2017, thuyết vượn người đã được ủng hộ bởi một người khác từ cộng đồng khoa học. Tại hội nghị Khoa học Thức thần, nhà thần thoại học Paul Stamets đã khơi lại giả thuyết của McKenna như một câu trả lời hợp lý cho bí ẩn tiến hóa lâu nay không giải đáp được của nhân loại.
Stamets, giống như McKenna, tin rằng điều này hoàn toàn chính đáng khi trong quá trình sa mạc hóa, con người ban đầu đã tìm cách đi băng qua các thảo nguyên và bắt gặp chất psilocybin “mọc ra từ phân của động vật”.
Ông tự tin trình bày sự thật này cho khán giả của mình: “Điều này thực sự quan trọng để bạn hiểu là đã có một sự nhân đôi đột ngột của bộ não con người cách đây 200,000 năm. Theo quan điểm tiến hóa, đó là một sự mở rộng phi thường. Và không có lời giải thích nào cho sự gia tăng đột ngột này của não người”.
Việc khơi lại giả thuyết này đã được khán giả của ông là các nhà khoa học thức thầm và các nhà tâm lý học nghiệp dư đón nhận nồng nhiệt.
Kết luận
Mặc dù chúng ta có thể không bao giờ mở khóa được câu đố lớn, đầy chông gai trên của sự tiến hóa, nhưng những gì chúng ta biết là mối quan hệ của chúng ta với chất thức thần đã bắt đầu có từ nhiều thế kỷ trước. Có thể nấm ảo giác được làm từ phân bò là chất gia tốc dẫn đến việc thay đổi kích thước bộ não con người một cách kinh ngạc, nên có thể đã có một phần của câu đố này làm cho chúng ta phải cân nhắc.
Tuy nhiên, dù bạn tin vào điều gì thì bạn cũng phải cho McKenna điểm A vì sự cố gắng. Sau cùng, ông cũng đã dự đoán thuyết vượn người của ông sẽ gây ra một sự thay đổi, nay đã cho phép các cử tri và các nhà lập pháp ban hành luật xem chất thức thần là có lợi cho nhân loại. Chúng ta chỉ có thể hy vọng ông đang ở đâu đó trong vũ trụ và mỉm cười với tất cả những sự tiến bộ đã đạt được.
1cm2 tổng hợp
