Ayahuasca và Peyote là các loại dược liệu từ thực vật với tác dụng kích thích thần kinh mạnh mẽ. Cả hai đều được sử dụng trong mục đích giải trí và tâm linh ở nhiều nền văn hóa và truyền thống khác nhau. Mặc dù đều có khả năng tạo ra những trải nghiệm siêu cá nhân và tâm linh, tác động và cảm nhận về hai loại dược liệu này lại có nhiều điểm khác biệt.
Peyote được mệnh danh là dược liệu “ông nội” do mang lại trải nghiệm hướng nội, tỉnh táo, rõ ràng, và được cho là có tính nam tính hơn. Loài xương rồng này có tác động nhẹ nhàng và dễ kiểm soát hơn so với “bà ngoại” Ayahuasca – một loại thảo dược mạnh mẽ và hoang dã hơn.
Tiếp theo, chúng ta sẽ đi sâu tìm hiểu về sự khác biệt giữa hai loại dược liệu này về tác dụng, thành phần và trải nghiệm cá nhân.
Ayahuasca và Peyote
Ayahuasca
Ayahuasca là một loại đồ uống có tác dụng kích thích thần kinh được điều chế từ dây leo Banisteriopsis caapi và lá Psychotria viridis (chacruna). Thành phần chính của Ayahuasca bao gồm ba alkaloid harmala: harmine, harmaline và tetrahydro-harmine, cùng với chất gây ảo giác dimethyltryptamine (DMT).
Việc uống DMT thông thường không mang lại tác dụng kích thích thần kinh vì dạ dày của chúng ta có enzyme monoamine oxidase (MAO) có khả năng phân hủy DMT nhanh chóng. Vỏ cây B.caapi chứa chất ức chế monoamine oxidase (MAOIs) beta-carboline, ngăn DMT bị phân hủy bởi hệ tiêu hóa. Lúc này, phân tử DMT có thể đến não và tác động lên thụ thể serotonin.
Ayahuasca có nguồn gốc lâu đời và được sử dụng phổ biến bởi những người lai Mỹ và thổ dân sinh sống tại khu vực Amazon thuộc Peru, Brazil, Colombia và Ecuador. Ở Brazil, Ayahuasca còn được sử dụng trong các nghi lễ tâm linh của đạo Santo Daime. Các buổi lễ này được gọi là “trabajos”, bao gồm việc uống thuốc, thanh tẩy cơ thể, cầu nguyện, nhảy múa và hát “icaros” – những bài hát thần chú truyền thống.
Nghi lễ Ayahuasca thường diễn ra theo hình thức cộng đồng, mọi người ngồi thành vòng tròn trong bóng tối và thường được hướng dẫn bởi một người có kiến thức và kinh nghiệm, thường được gọi là “ayahuasquero“. Người dẫn dắt này thường có nhiều năm thực hành và đào tạo chuyên sâu về dược liệu này. Trước buổi lễ, những người tham gia cần tuân theo chế độ ăn kiêng nghiêm ngặt trong hai tuần để thanh lọc cơ thể và chuẩn bị cho trải nghiệm.
Chế độ ăn kiêng này loại bỏ các thực phẩm chiên, lên men, cũ kỹ, đóng hộp, chế biến từ đạm hoặc men, các sản phẩm từ sữa, trái cây quá chín, đồ ngọt nhân tạo, đường tinh luyện và muối. Bên cạnh đó, chế độ ăn còn hạn chế các thực phẩm giàu tyramine vì chúng có thể gây ra tác dụng phụ với MAOIs. Thanh tẩy cơ thể và tâm trí là một phần quan trọng trong buổi lễ Ayahuasca, giúp tăng hiệu quả của việc chữa bệnh bằng thảo dược.
Ayahuasca mất khoảng bốn đến sáu năm để trưởng thành. Tuy nhiên, việc khai thác quá mức để đáp ứng nhu cầu du lịch trải nghiệm thảo dược đang đe dọa đến tính bền vững của loài thực vật quý giá này.
Peyote
Peyote (Lophophora williamsii) là một loài xương rồng nhỏ, không gai có nguồn gốc từ Mexico và tây nam nước Mỹ. Peyote chứa hơn 60 hoạt chất thức thần, trong đó quan trọng nhất là mescaline. Tương tự LSD, mescaline tác động lên thụ thể serotonin 5-HT2A, tuy nhiên cấu trúc hóa học của chúng lại khác biệt. Mescaline thuộc nhóm phenethylamine, còn LSD là lysergamide. Nghiên cứu cho thấy sự khác biệt này dẫn đến ái lực gắn kết khác nhau với các thụ thể khác, qua đó tạo ra những trải nghiệm cá nhân đa dạng.
Theo các ghi chép lịch sử, việc sử dụng Peyote trong các nghi lễ tâm linh có thể bắt nguồn từ thời kỳ tiền Columbus bởi các cộng đồng bản địa châu Mỹ như người Tonkawa hay Mescalero. Truyền thống này sau đó lan rộng sang các nền văn hóa khác như Chichimeca, Tarahumara (Rarámuri), Cora (Náayarite) và Huichol (Wixáritari).
Nghi thức cộng đồng là yếu tố quan trọng trong các buổi lễ sử dụng Peyote. Các bộ tộc sử dụng xương rồng này để hiểu bản thân tốt hơn và gắn kết với cộng đồng. Thực hành tâm linh với Peyote thường tập trung vào việc đưa ra những quyết định sáng suốt, vượt qua mất mát, phát triển bản thân và hướng tới sự an lạc cá nhân. Peyote được tin là giúp khôi phục sự cân bằng giữa thể chất, tinh thần và cảm xúc, mang lại lòng trắc ẩn và biết ơn. Cầu nguyện là một phần quan trọng trong nghi lễ truyền thống, thường do thầy thuốc hoặc người dẫn đường chủ trì với sự kết hợp của trống, cầu nguyện, nhảy múa và hát. Nụ hoa Peyote thường được nhai để kích hoạt hoạt chất gây ra hiệu ứng thức thần, nhưng chúng cũng có thể được sử dụng dưới dạng trà.
Peyote có tốc độ trưởng thành chậm và chỉ phát triển trong những điều kiện môi trường đặc biệt. Phải mất đến 30 năm để chúng đủ lớn để sử dụng trong các nghi lễ. Do đó, Peyote hiện đang là loài thực vật bị đe dọa tuyệt chủng. Việc khai thác quá mức có thể khiến chúng biến mất hoàn toàn, đe dọa nghiêm trọng đến các cộng đồng sử dụng nó trong nghi lễ. Xương rồng San Pedro hay huachuma, có thể là một lựa chọn thay thế tiềm năng. San Pedro cũng chứa mescaline, có tốc độ sinh trưởng nhanh và phổ biến hơn nhiều so với Peyote. .
Cần lưu ý rằng Giáo hội Thổ Dân Mỹ (Native American Church) coi việc sử dụng Peyote ngoài phạm vi nghi lễ là không phù hợp. Tình trạng khan hiếm và nguy cơ tuyệt chủng của Peyote càng khiến vấn đề trở nên nghiêm trọng. Những người không thuộc Giáo hội nên tránh sử dụng Peyote và thay vào đó dùng mescaline chiết xuất từ xương rồng San Pedro.
5 điểm khác biệt chính giữa Ayahuasca và Peyote
- Ayahuasca có nguồn gốc từ vùng Amazon, trong khi Peyote lại đến từ miền bắc Mexico và tây nam nước Mỹ.
- Về mặt hóa học, Ayahuasca chứa DMT, còn Peyote chứa hoạt chất gây ảo giác chính là mescaline.
- Trong quan niệm truyền thống của một số cộng đồng bản địa, Peyote được xem là dược liệu mang tính nam, còn Ayahuasca mang tính nữ.
- Trải nghiệm với Peyote thường nhẹ nhàng và tinh tế hơn, trong khi Ayahuasca mạnh mẽ, sống động và thiên về hình ảnh.
- Tác dụng của Peyote kéo dài khoảng 12 tiếng, còn Ayahuasca là 4 – 6 tiếng.
Trải nghiệm thức thần với Ayahuasca và Peyote
Hiệu ứng ảo giác của Ayahuasca khác biệt so với các chất thức thần khác như psilocybin, LSD hay Peyote. Trải nghiệm Ayahuasca là một trạng thái cảm xúc mãnh liệt, giống như mơ và đầy hình ảnh thị giác.
Trong suốt quá trình trải nghiệm, người dùng Ayahuasca thường lựa chọn nằm hoặc ngồi yên vì di chuyển hay nói chuyện khá khó khăn. Ayahuasca kích hoạt trạng thái ý thức biến đổi, trải nghiệm siêu cá nhân và ảo giác thị giác, đồng thời gia tăng khả năng đồng cảm và nhận thức bản thân. Thêm vào đó, nó có thể khơi gợi lại những ký ức cũ và sang chấn quá khứ, tạo tiền đề cho quá trình chữa lành.
Hành trình khám phá bản thân với Peyote thường kéo dài hơn 12 tiếng và các buổi lễ thường diễn ra qua đêm. Người ta thường mô tả đặc tính gây ảo giác của Peyote là làm gia tăng cảm giác về xúc giác và thính giác, tiếp theo là những ảo giác thị giác và bóp méo nhận thức về thời gian, không gian.
Trải nghiệm Peyote có thể dẫn đến “cái chết của bản ngã” (ego death), mang lại những hiểu biết sâu sắc về tâm linh và khoảnh khắc nhận thức rõ bản thân. Hiệu ứng của Peyote phụ thuộc rất nhiều vào tâm thế của người dùng, môi trường diễn ra buổi lễ, liều lượng và dạng thức của mescaline. Mũ (nút) Peyote, bột khô hoặc trà Peyote có thể có độ mạnh khác nhau. Người ta thường chia sẻ về tác dụng của Peyote như gây ra cảm giác tách rời bản thân (depersonalization), rối loạn tạm thời các kiểu mẫu suy nghĩ, thay đổi nhận thức về thời gian và không gian, cùng với biến dạng mạnh mẽ về thị giác.
Tác dụng phụ của Ayahuasca và Peyote
Cả Ayahuasca và Peyote đều có thể gây ra các tác dụng phụ mạnh mẽ về cả thể chất và tinh thần. Để tránh những trải nghiệm tiêu cực (bad trip), việc sử dụng chúng trong môi trường an toàn và có sự hướng dẫn của người có kinh nghiệm (thầy hướng dẫn/thầy shaman) là điều cần thiết.
Tác dụng phụ tiềm ẩn của Ayahuasca:
- Buồn nôn
- Ngứa ran
- Chóng mặt
- Nhịp tim tăng nhanh
- Huyết áp tăng
- Thân nhiệt giảm
- Rùng mình
- Toát mồ hôi
- Đi ngoài/nôn mửa
Tác dụng phụ tiềm ẩn của Peyote:
- Buồn nôn
- Nhịp tim tăng nhanh
- Tăng ham muốn tình dục
- Huyết áp tăng
- Co cứng cơ
- Rối loạn thị giác
Những chia sẻ về trải nghiệm với Ayahuasca
Một nghiên cứu định tính thực hiện năm 2021 đã khảo sát 41 cá nhân phương Tây về trải nghiệm của họ với Ayahuasca. Một người tham gia chia sẻ:
“Ayahuasca đưa tôi trở lại với một ký ức đau thương. Tôi đã phải trải nghiệm lại nó một lần nữa. Đó là khoảng thời gian khó khăn, nhưng tôi nhận ra rằng nó không cho phép bạn trốn tránh. Bạn phải đối mặt trực tiếp với trải nghiệm đó mà không thể tách rời cảm xúc, nghĩa là bạn phải đối mặt với nó theo cách khác so với lúc ban đầu. Vì không thể trốn chạy nên nỗi nên nỗi sợ hãi cũng phai nhạt dần.”
Một nghiên cứu khác tìm hiểu về tác dụng điều trị của Ayahuasca đối với chứng nghiện chất kích thích. Một người tham gia cho biết:
“Nghiện chất kích thích là một quá trình tự lừa dối bản thân, và Ayahuasca có thể được coi như một loại ‘dược liệu của sự thật’… Ayahuasca lột trần cách người nghiện dung hợp với căn bệnh… Bạn không thể lừa dối bản thân khi dùng Ayahuasca. Nó sẽ buộc bạn phải nhìn nhận những gì bạn luôn phớt lờ, và điều đó cực kỳ khó chịu… Đây trở thành cơ hội để thay đổi… Nhận thức về việc mình đang tự lừa dối bản thân chính là lý do khiến người ta nghiện ngay từ đầu. Đây có thể là một bước ngoặt lớn trong nhận thức về bản thân, dù có thể đau đớn nhưng lại mang lại lợi ích lâu dài… Tôi không biết cách nào hiệu quả hơn để khiến mọi người đối mặt với con người thật của họ. Không có phương pháp hay thuốc Tây y nào có thể làm được điều này như Ayahuasca.”
Một nhà thám hiểm tâm linh đã sử dụng Ayahuasca vì mục đích cá nhân mô tả những lợi ích:
“Ayahuasca, với sự hướng dẫn của Shaman, đã giúp tôi cai rượu, thuốc lá, quan hệ tình dục bừa bãi và một loạt các hành vi tự hủy huỷ khác.” (Toàn bộ trải nghiệm)
Những chia sẻ về trải nghiệm với Peyote
Việc sử dụng Peyote không phổ biến bằng các loại thực vật thức thần khác. Tuy nhiên, vẫn có một số thảo luận và chia sẻ trên các diễn đàn trực tuyến. Dưới đây là một số trải nghiệm với Peyote giúp chúng ta hiểu rõ hơn về sức mạnh đặc biệt của loài thực vật này:
“Cho đến nay, đó vẫn là trải nghiệm tuyệt vời nhất mà tôi từng có […]. Tôi thực sự khuyên dùng Peyote vì mục đích tâm linh, y học hoặc tôn giáo cho bất kỳ ai tìm kiếm sự giác ngộ.” (Toàn bộ trải nghiệm)
“Tôi cảm thấy như được tái sinh; Tôi cảm thấy sống tốt và hiểu điều này; vài ngày sau, tôi nhận được những gì tôi mong cầu từ Peyote. Peyote nói với tôi rằng sẽ mất bốn ngày, và chính xác bốn ngày sau tôi đã nhận được… thật là một phước lành.” (Toàn bộ trải nghiệm)
“Đây là lần đầu tiên tôi dùng Peyote, nhưng nó đã trở thành chất thức thần yêu thích của tôi, và tôi đã thử qua nhiều loại khác. Như nhiều người đã nói, Peyote hay mescaline là một loại dược liệu giúp người dùng chữa lành các vấn đề về cảm xúc một cách hiệu quả.” (Toàn bộ trải nghiệm)
Một nhà thám hiểm tâm linh khác chia sẻ:
“Tôi có trải nghiệm tương tự với Peyote. Tôi cảm thấy gắn bó sâu sắc với mảnh đất nơi mình đang ở. Cảm thấy thực sự bình yên. Nhưng thật khó để duy trì những cảm xúc và kiến thức đó sau trải nghiệm cũng như việc cố gắng áp dụng chúng vào cuộc sống thực tiễn. Đôi khi, chúng ta không nhận được những gì mình mong muốn nhưng lại nhận được những gì mình cần. Trân trọng trải nghiệm đó, dù là ‘tốt’ hay ‘xấu’, rồi sau đó hãy để nó qua đi.”
Nghiên cứu về tiềm năng điều trị của Ayahuasca và Peyote
Trong thập kỷ qua, khoa học ngày càng quan tâm đến khả năng ứng dụng Ayahuasca và Peyote trong điều trị. Ngoài tác dụng hỗ trợ cai nghiện, Ayahuasca còn có đặc tính chống trầm cảm, hiệu quả với chứng trầm cảm kháng trị (TRD) và mang lại những cải thiện đáng kể về sức khỏe tâm thần lâu dài.
Peyote có lịch sử lâu đời trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh lý thông thường như đau răng, thấp khớp, hen suyễn và thậm chí cả cảm lạnh. Ngoài ra, nó còn được tin là có thể chữa các vấn đề về sinh lý như vết côn trùng cắn, bệnh ngoài da và đau mãn tính.
Một nghiên cứu được thực hiện vào năm 1974 đã đề xuất sử dụng Peyote để điều trị chứng nghiện rượu ở người Mỹ bản địa. Các nghiên cứu gần đây cũng củng cố tiềm năng điều trị của Peyote, cho thấy những cải thiện về tâm trạng, lo lắng, lạm dụng chất kích thích và những thay đổi tích cực lâu dài trong cuộc sống sau khi sử dụng mescaline một cách tự nhiên.
Hơn nữa, nghiên cứu này còn tiến hành so sánh các tác động thần kinh lâu dài của việc sử dụng Peyote ở người Mỹ bản địa với người nghiện chất kích thích. Kết quả cho thấy nhóm sử dụng Peyote không có dấu hiệu suy giảm đáng kể về trí nhớ và khả năng tập trung, trong khi nhóm nghiện rượu lại cho thấy một số khiếm khuyết về thần kinh
Cách sử dụng Ayahuasca hoặc Peyote để nâng cao sức khoẻ
Ayahuasca bị coi là bất hợp pháp ở nhiều quốc gia do thành phần chính của nó là DMT, một chất thuộc danh mục kiểm soát Schedule I. Tuy nhiên, cũng có một số quốc gia cho phép sử dụng hợp pháp loại nước này.
Sự phổ biến của Ayahuasca đã dẫn đến việc sử dụng nó trong các liệu trình chữa bệnh kết hợp y học cổ truyền và y học hiện đại trên phạm vi rộng rãi, không chỉ riêng vùng Amazon. Nếu bạn quan tâm đến phương pháp điều trị này, hãy tham khảo danh mục này để tìm các trung tâm tĩnh tâm uy tín với đội ngũ hướng dẫn giàu kinh nghiệm, phù hợp với mục tiêu chăm sóc sức khỏe của bạn.
Mescaline, hoạt chất chính của Peyote, là chất bất hợp pháp ở Anh, Canada và châu Âu. Tại Hoa Kỳ, mescaline cũng được xếp vào danh mục kiểm soát Schedule I theo Công ước Chất hướng thần năm 1971 của Liên Hợp Quốc.
Tuy nhiên, việc sử dụng Peyote theo truyền thống của người bản địa được miễn trừ khỏi quy định này. Các thành viên của Giáo hội Bản địa Mỹ (Native American Church – NAC) vẫn có thể sử dụng mescaline và Peyote trong các nghi lễ tôn giáo và văn hóa của họ. Cộng đồng này vừa duy trì truyền thống sử dụng Peyote vừa tích cực bảo tồn loài thực vật quý giá này.
Lựa chọn dược liệu bản địa phù hợp
Peyote và Ayahuasca là những dược liệu quý giá có khả năng mang lại trải nghiệm chuyển hóa và tâm linh sâu sắc. Việc lựa chọn giữa hai loại này phụ thuộc vào mục đích và mong đợi của bạn đối với hành trình tâm linh này. Mục đích có thể là chữa lành những tổn thương tâm lý chưa giải quyết, củng cố các mối quan hệ hoặc đơn giản là tìm hiểu thêm về bản thân thông qua trải nghiệm này. Điều quan trọng là lựa chọn một trung tâm tĩnh tâm phù hợp để đáp ứng mong đợi của bạn.
Nếu bạn mong muốn một hành trình nhẹ nhàng, hướng ngoại và tích cực, Peyote có thể là lựa chọn phù hợp hơn. Ngược lại, Ayahuasca có thể thích hợp hơn nếu bạn tìm kiếm điều gì đó sâu sắc, mang tính tâm linh và khai mở.
Lời kết
Dù bạn bị thu hút bởi trải nghiệm nội tâm của Ayahuasca hay mong muốn cảm nhận sự tinh tế của Peyote, việc lựa chọn nguồn gốc dược liệu và người hướng dẫn đồng hành là vô cùng quan trọng. Khi cân nhắc sử dụng các dược liệu bản địa này, hãy lưu ý tìm kiếm những người thực hành giàu kinh nghiệm, uy tín và có kiến thức chuyên sâu về thực vật tâm linh.
1cm2 tổng hợp
