Liệu pháp soma (liệu pháp cơ thể) và chất thức thần đang chứng minh mối quan hệ hỗ trợ lẫn nhau khi phong trào phục hưng chất thức thần ngày càng phát triển. Liệu pháp soma có thể mở ra những cấp độ chữa lành và giải phóng sang chấn sâu hơn mà bản thân chất thức thần không thể đạt được. Đồng thời, liệu pháp này cũng có thể giúp chuẩn bị tâm lý cho những ai chưa sẵn sàng bước vào hành trình với chất thức thần.
Dù đã hoặc chưa quen thuộc với lĩnh vực thức thần, hầu hết mọi người đều hiểu cơ bản về tác dụng và cách hoạt động của chúng. Tuy nhiên, rất ít người biết đến liệu pháp soma và thậm chí càng ít người hiểu được mối liên hệ giữa liệu pháp này với chất thức thần.
Liệu pháp Soma là gì?
Theo Harvard Health, liệu pháp soma là “… một phương pháp điều trị tập trung vào cơ thể và cách cảm xúc biểu hiện trong cơ thể. Các liệu pháp này giả định rằng cơ thể chúng ta lưu giữ và biểu đạt những trải nghiệm, cảm xúc và các sự kiện sang chấn hoặc vấn đề cảm xúc chưa được giải quyết có thể ‘mắc kẹt’ bên trong.”
Liệu pháp soma hay gọi đơn giản là “somatics” bao gồm một loạt các phương pháp đa dạng và sâu rộng. Đây không phải là một phương pháp duy nhất mà là một lĩnh vực có nhiều chương trình đào tạo khác nhau và những cách tiếp cận độc đáo từ các nhà thực hành.
Hai chuyên gia nổi bật trong lĩnh vực này là Peter Levine và Bessel van der Kolk, cả hai đều chuyên về điều trị sang chấn và ứng dụng chất thức thần thông qua liệu pháp soma.
Peter Levine đã phát triển một phương pháp liệu pháp cơ thể gọi là “somatic experiencing” (trải nghiệm cơ thể). Ông mô tả đây là một phương pháp tiếp cận dựa trên cơ thể để giúp chữa lành sang chấn và các rối loạn do căng thẳng.
“Đây là kết quả từ nghiên cứu đa ngành về sinh lý học căng thẳng, tâm lý học, sinh thái học, sinh học, khoa học thần kinh, các thực hành chữa lành bản địa, và vật lý y học,” Levine giải thích.
Trong khi đó, bác sĩ tâm thần người Hà Lan Bessel van der Kolk cũng có những đóng góp quan trọng trong lĩnh vực này. Cuốn sách “The Body Keeps the Score” của ông miêu tả cách một nhóm các nhà trị liệu và nhà khoa học đã cố gắng tích hợp những tiến bộ gần đây trong khoa học não bộ, nghiên cứu về sự gắn bó, và nhận thức cơ thể vào các phương pháp điều trị nhằm “giải thoát những người sống sót sau sang chấn khỏi sự áp bức của quá khứ.” Công trình của van der Kolk đã mang lại sự chú ý cần thiết đến cách sang chấn bị mắc kẹt trong cơ thể và điều này thường được tham khảo trong lĩnh vực thức thần.
Bên cạnh trải nghiệm thân thể, còn có nhiều phương pháp khác để giải quyết các sang chấn mắc kẹt trong cơ thể bao gồm nhận thức cơ thể, chuyển động nhẹ nhàng (pendulation), điều chỉnh cảm xúc (titration) và tạo dựng nguồn năng lượng tích cực (resourcing). Vậy, ai có thể hưởng lợi từ liệu pháp này?
Ai sẽ được hưởng lợi từ liệu pháp Soma?
Những người đang chịu đựng lo âu, mất mát phức tạp, trầm cảm, PTSD, vấn đề tự tôn và các thách thức khác đều có thể tìm thấy sự chữa lành từ liệu pháp soma.
Những cảm xúc tiêu cực thường biểu hiện qua cơ thể dưới những hình thức gây tổn hại. Các trạng thái lo âu, căng thẳng kéo dài có thể dẫn đến mất tập trung, khó ngủ, căng cơ, cứng khớp, v.v. Về lâu dài, những vấn đề này làm cơ thể bị suy giảm nghiêm trọng và có thể gây ra các bệnh mãn tính hoặc đau đớn kéo dài.
Như van der Kolk đã nói: “Cơ thể không bao giờ nói dối.” Những triệu chứng thể chất này chính là biểu hiện của năng lượng tâm lý bị mắc kẹt hoặc chặn lại. Vì vậy, bất kỳ ai đang mang những trải nghiệm, cảm xúc, hoặc sang chấn sâu sắc gây ra đau đớn cơ thể đều có thể hưởng lợi từ liệu pháp soma. Liệu pháp này giúp giải phóng sức mạnh tiêu cực của những cảm xúc này. Nhưng làm thế nào những cảm xúc không mong muốn này lại mắc kẹt trong cơ thể?
Ưu thế của động vật so với con người
Peter Levine đã tạo nên một bước đột phá lớn trong lĩnh vực liệu pháp soma bằng cách nghiên cứu hành vi của động vật. Thông qua việc quan sát, ông nhận thấy rằng động vật có khả năng tự nhiên để loại bỏ hoặc giải phóng các căng thẳng tâm lý. Hãy nghĩ đến hình ảnh một chú chó rũ nước khỏi lông của mình – động vật dường như có khả năng bẩm sinh để trung hòa sang chấn sau khi thoát khỏi kẻ săn mồi. Nếu không có khả năng này, bản năng sinh tồn của chúng sẽ bị ảnh hưởng dẫn đến một cuộc khủng hoảng đe dọa đến sự tồn tại của loài. Tuy nhiên, con người không sở hữu cùng một cơ chế như vậy.
Liệu pháp soma tập trung vào hệ thần kinh như một nền tảng chính. Hệ thần kinh của con người không phản ứng theo cách giống như động vật.
“Động vật hoàn tất toàn bộ chu kỳ đe dọa. Chúng trải qua mọi giai đoạn và giải phóng năng lượng đó,” chuyên gia ACC Kara Tremain giải thích.
Bonnijane Monson đồng tình và giải thích thêm: “Hãy hình dung bạn đang tìm kiếm những con hổ răng kiếm xung quanh mình. Bạn phải cảnh giác với tất cả những mối nguy hiểm tiềm tàng vì chúng có thể làm hại bạn. Khi bạn quá chú trọng vào các mối đe dọa bên ngoài, bạn không quan tâm mình đói hay buồn ngủ. Bạn không còn để ý đến những tín hiệu từ cơ thể đang cố nói cho bạn biết mình cần gì bởi mối quan tâm lớn nhất lúc này là sự an toàn. Chính vì vậy, chúng ta đánh mất khả năng cảm nhận bên trong hay còn gọi là interoception, tức sự nhận biết và cảm giác về những gì chúng ta cần và muốn. Liệu pháp soma dạy chúng ta khôi phục lại khả năng này.”
Theo cách nào đó, liệu pháp soma giúp con người lấy lại bản năng tự nhiên và quyền kiểm soát cơ thể của mình. Chúng ta phải dạy cho cơ thể rằng mình không còn đối mặt với mối đe dọa nào nữa. Tuy nhiên, nếu một người bị mắc kẹt trong trạng thái sang chấn sâu như phản ứng “chiến đấu,” “bỏ chạy” hoặc “đóng băng”, họ có thể không phù hợp với các loại liệu pháp truyền thống khác.
Sự giao thoa giữa liệu pháp Soma và Chất thức thần
Đối với một số người mang sang chấn sâu sắc tồn tại trong cơ thể, liệu pháp soma có thể chính là chìa khóa mở ra cánh cửa giải phóng nó.
Ví dụ, một người có thể không đạt được kết quả từ liệu pháp tâm lý truyền thống. Trong trường hợp này, cơ thể họ như một “người lính gác” tâm lý, ngăn không cho họ tiếp cận nguồn gốc của nỗi đau.
“Bạn có thể nói về nỗi đau đó cả ngày nhưng cơ thể bạn vẫn đang trải qua nó,” Monson chia sẻ.
Tremain cũng cho rằng hệ thần kinh là điểm khởi đầu lý tưởng cho liệu pháp soma:
“Bạn không thể thực hiện các công việc chữa lành lớn hơn, sâu hơn nếu bạn vẫn đang mắc kẹt trong mô thức sang chấn.”
Trong trường hợp này, chất thức thần có thể chưa phải là giải pháp thích hợp, ít nhất là chưa.
Trải qua liệu pháp soma có thể là một bước chuẩn bị cần thiết trước khi tiến hành trải nghiệm với chất thức thần. Nhu cầu về liệu pháp soma thường xuất hiện trong các buổi trị liệu với chất thức thần nhưng theo những cách khác nhau.
- Liệu pháp Soma như bước chuẩn bị cho Chất thức thần
Vì phần lớn mọi người chưa biết đến liệu pháp soma nên khả năng cao là họ sẽ được một nhà trị liệu giới thiệu về phương pháp này lần đầu tiên. Có thể một nhà trị liệu tâm lý truyền thống gặp khó khăn trong việc xử lý một vấn đề mà liệu pháp trò chuyện không thể giải quyết. Trong trường hợp này, một nhà trị liệu hiểu biết về chất thức thần cũng có thể nhận định rằng thời điểm để bước vào hành trình thức thần chưa phù hợp.
“Khi không có sự định hướng kết nối với cơ thể, toàn bộ buổi trị liệu với thức thần có thể chỉ diễn ra trong tâm trí nơi bạn xử lý mọi thứ bằng góc nhìn lý trí. Định hướng thông qua cơ thể sẽ thay đổi mọi thứ,” Tremain chia sẻ.
Đôi khi, những sang chấn nghiêm trọng có thể làm giảm hiệu quả của các loại thuốc thức thần mặc dù chúng vốn dĩ rất mạnh mẽ. Trong những trường hợp như vậy, liệu pháp soma trước một buổi trị liệu thức thần có thể giúp một người chuẩn bị tốt hơn cho hành trình của mình. Tremain nhấn mạnh rằng mục tiêu của cô là khuyến khích mọi người thực hành liệu pháp soma trước khi tham gia vào một buổi trị liệu với chất thức thần.
- Liệu pháp Soma trong các buổi trị liệu Chất thức thần ngầm
Nhiều người tham gia các buổi trị liệu thức thần ngầm hoặc các nghi lễ không hề biết đến liệu pháp soma. Tuy nhiên, những người mang sang chấn nghiêm trọng liên quan đến hệ thần kinh vẫn có thể tìm đến các buổi này mà không nhận thức được rằng cơ thể họ đang “ghi lại” những tổn thương. Vì vậy, những người dẫn dắt, hướng dẫn, hoặc tổ chức các buổi nghi lễ ngầm cần chuẩn bị cho các tình huống này và tìm kiếm đào tạo chuyên sâu để hỗ trợ những người mang sang chấn cơ thể chưa được giải quyết.
Monson chỉ ra rủi ro: “Khi các ký ức hoặc trải nghiệm khác nhau xuất hiện, chúng sẽ kéo theo những cảm giác từ cơ thể. Và nếu ai đó không chuẩn bị để đối diện với cường độ của những gì đang xảy ra trong cơ thể mình, điều đó có thể trở nên rất đáng sợ dẫn đến sự chống đối hoặc đấu tranh với chính những gì họ đang trải qua trong hành trình thức thần.” Một số người có thể hiểu sai điều này là một “chuyến đi tồi tệ,” trong khi thực tế, một trải nghiệm khó khăn có thể là dấu hiệu cho thấy họ cần liệu pháp soma. Vấn đề nằm ở mức độ thoải mái.
“Nếu ai đó cảm thấy thoải mái hơn khi hiện diện và có thể ở đó lâu hơn thì mức độ đấu tranh sẽ giảm bớt và quá trình tích hợp sau đó sẽ dễ dàng hơn rất nhiều vì họ đã biết cách xử lý điều đó thông qua phương pháp tiếp cận cơ thể,” Monson giải thích.
Liệu pháp Soma và Chất thức thần hỗ trợ nhau như thế nào?
Liệu pháp soma và chất thức thần có thể được xem như một sân tập để chuẩn bị cho “sân chơi” tâm lý. Khi một người bước vào hành trình khám phá sâu sắc bản thân, từng lớp tâm lý dần được bóc tách, hé lộ những tầng sâu hơn bên trong. Tuy nhiên, đôi khi cơ thể của một người chưa hoàn toàn sẵn sàng đối diện với những gì hành trình thức thần mang lại.
“Liệu pháp soma giúp một người học cách giữ kết nối với cơ thể và đối diện hoặc đồng hành cùng những gì xuất hiện,” Munson chia sẻ.
Dù là nỗi đau cảm xúc, thể chất, hay những ký ức và trải nghiệm cũ, liệu pháp soma giúp một người chuẩn bị đối diện với những khoảnh khắc đầy thử thách này. Sự hào nhoáng xung quanh chất thức thần đôi khi khiến mọi người lầm tưởng rằng những trải nghiệm khó khăn chỉ là những “điểm trừ” trong hành trình. Thực tế, chính những trải nghiệm khó khăn lại mang đến những phần thưởng giá trị nhất.
Khi nhìn vào lĩnh vực liên quan đến chất thức thần, ta thấy rằng “điều xấu” thường là hạt giống nuôi dưỡng sự phát triển cá nhân. Triết gia người Đức Friedrich Nietzsche đã đưa ra ý tưởng về “sự phát triển sau sang chấn” đi trước thời đại của mình vào năm 1888. Ý tưởng này cũng góp phần thúc đẩy tâm lý học phát triển. Qua lăng kính của “sự phát triển sau sang chấn,” liệu pháp soma giúp mở ra, định hướng và chăm sóc “sân chơi” của hành trình thức thần.
“Một phần quan trọng của công việc này là học cách chấp nhận cảm giác khó chịu và ở lại với nó. Điều cốt lõi là học cách đối diện với sự khó chịu để xử lý nó. Càng quen với việc chấp nhận nó, bạn càng dễ dàng xử lý. Khi cơ thể bạn không phản ứng thái quá, bạn sẽ bình tĩnh hơn, dễ dàng nhìn nhận và xử lý những gì xuất hiện trong không gian thức thần,” Tremain giải thích.
Theo cách này, liệu pháp soma cung cấp cho con người những công cụ cần thiết để bước vào “giải đấu lớn” của chất thức thần, giúp họ quản lý một cách khéo léo những trải nghiệm đầy thử thách.
Liệu pháp Soma và Chất thức thần: Mở khóa kho báu bên trong
Quá trình chữa lành tâm linh thường giống như một chiếc rương chứa kho báu, bên trong lại chứa nhiều chiếc rương khác cần những chiếc chìa khóa riêng biệt để mở. Mỗi người có những chiếc rương độc đáo với kích thước, hình dáng và ổ khóa khác nhau đòi hỏi những chìa khóa đặc biệt. Liệu pháp soma chính là một trong những chiếc chìa khóa đó, giúp mở ra những tầng chữa lành tiếp theo.
Những ai từng trải nghiệm chất thức thần đều biết rằng hành trình này có thể mang lại những phản ứng cơ thể mạnh mẽ. Nếu không có cách tiếp cận dựa trên cơ thể, người tham gia có thể làm gián đoạn quá trình chữa lành của mình và bỏ lỡ tiềm năng chữa lành sâu sắc hơn.
Liệu pháp soma không chỉ mở khóa những tầng chữa lành mới mà còn đảm bảo rằng quá trình này diễn ra trọn vẹn, khai thác tối đa những giá trị mà hành trình thức thần mang lại.
1cm2 tổng hợp
